83. JUAN GARAI KALEA / CALLE DE JUAN DE GARAI

Auzoa: Antiguo

Juan Garai kalea Guridi musikariaren kalearen hasieran hasten da eta Matia kalean amaitzen da, Txalupagillene plazaren aurrean.

Juan Garai 1528an jaio zen. Gurasoak (Lucía de Mendieta y Zárate eta Clemente López de Ochandiano y Hundiano) Urduñarrak ziren. Amaren parteko osabak hezi zuen Juan. Ama Martin Garairekin ezkontzetan honen abizena hartu zuen baina aitaren Ochandiano armarria erabiltzen jarraitu zuen.

Urduñak 1492an zuen itxuraren marrazkia.

Argazkia : Turismo Vasco https://turismovasco.com/bizkaia/que-ver-bizkaia/orduna-que-ver-hacer/

15-16 urte zituela Perura joan zen amaren familiarekin, osaba Pedro Ortiz de Zarate Limako entzutegiko epaile izendatu baitzuten. Bertan, erregeordearen eta osabaren alde borrokatu zuen Pizarroren aurka. Osaba 1547an hil zen eta Juan babes gabe geratu zen.

Peruko erregeordetzaren armarria. Irudia: Wikimedia Commons https://commons.m.wikimedia.org/wiki/File:Old_Coat_of_arms_of_Lima.svg#mw-jump-to-license

Orduan Martin de Roblesek soldadu bezala entrenatu zuen Juan eta Nuñez de Pradoren kolonizazio kanpainetan parte hartu zuen Tucuman aldean. 1556an Potosira joan zen amaren familiarekin eta espedizio ezberdinak burutu zituen, 1558an Asuncionen ezkonduz.

Juan Núñez de Pradoren bustoa. Irudia: Wikimedia Commons https://commons.m.wikimedia.org/wiki/File:Capit%C3%A1n_Juan_N%C3%BA%C3%B1ez_de_Prado_2.JPG#mw-jump-to-license

1568an Río de la Platako aguazil nagusi izendatu zuten. 1573an, Asuncioneko komunikazioak hobetzeko, Paraná ibaian gora espedizio bat burutu zuen. "Lurrari ateak ireki (abrir puertas a la tierra)" esamoldea bere egin zuen, Asuncion inguruan hiriak sortzeko helburuarekin.

Jodocus Hondiusek 1600 urte aldera egindako Paraguay inguruko mapa. Irudia: Wikimedia Commons

https://commons.m.wikimedia.org/wiki/File:Paraguay_-_O_Prov_de_Rio_de_la_Plata_-_cum_regionibus_adiacentibus_Tvcvman_et_Sta._Cruz_de_la_Sierra_-_ca_1600.jpg#mw-jump-to-license

1580an, Buenos Aires birpopulatzeari ekin zion, 1541tik hutsik zegoena. 1583ko martxoaren 20an, Buenos Airesetik Santa Fera bidean Kerendiek Juan Garairen kanpamendua erasotu zuten, Garai eta beste hamabi pertsona hilda suertatu zirelarik.

Juan Garairen monumentua Buenos Airesen, atzeko zuhaitza Gernikako Arbolaren kimua da.

Irudia: Wikimedia Commons

https://commons.m.wikimedia.org/wiki/File:Monumento_a_Juan_de_Garay.jpg#mw-jump-to-license

Juan Garai kalearen izendapena 1925ko ekainaren 9an onartu zen.

82. SIMONA LAJUST KALEA/ CALLE DE SIMONA DE LAJUST

Auzoa: Antiguo

Simona Lajust kalea Benta Berriko polikiroldegiaren atzean dagoen kale motz bat da. Jose Maria Sert kalean hasten da eta Zarautz kalearen 15 eta 17 zenbakien artean bukatzen da.

Simona Lajust Alzaga Donostian jaio zen 1575 aldera. Juan Amezketa kapitainarekin ezkondu zen. Senar-emazteek klaratarren komentu bat eraiki nahi zuen Donostian. Komentua gauzatu aurretik Aieten Santa Teresa baserri-ermita eraiki zuten, 1965 arte zutik iraun zuena.

Santa Teresa baserria. Argazkia: aiete.net http://www.aiete.net/2022/04/destruccion-del-patrimonio/

Juan Amezketak bere testamentuan adierazi zuen 1643an klaratarren komentu bat bere ondasunekin eraikitzeko lehentasuna. Juan hil zenean, Simonak ere komentua sortzearen aldeko testamentua egin zuen. Simona 1657ko urtarrilaren 31n hil zen Zurriola kaleko bere etxean.

Juan Amezketa, Eugenio Caxesek margotua. Irudia: Wikimedia Commons https://commons.m.wikimedia.org/wiki/File:Juan_de_Am%C3%A9zqueta,_Eugenio_Cax%C3%A9s.jpg#mw-jump-to-license

Testamentuari kasu eginez, Simonaren herentziaren kudeatzaileek Santa Ana basilika erosi eta Santa Teresa komentu bezala birmoldatu zuten. Komentua 1663an ireki zuten eta bertako azken mojak 2020ko maiatzaren 18an joan ziren.

Santa Teresa komentua

Simona Lajust kalearen izendapena 1994ko azaroaren 29an onartu zen.

81. ERROTABURU PASEALEKUA / PASEO DE ERROTABURU

Auzoa: Ibaeta

Errotaburu pasealekua Amerika plazan hasten da.

Ondoren pasealekuak goranzko bidea hartzen du, Zuatzu enpresa parkeraino iristen delarik.

XIX mendetik aurrera bazegoen Errotaburu baserria bertan, XX. mendearen bigarren erdian desagertua. 1950-60ko hamarkadan eraiki zituzten lehen etxebizitzak paraje honetan eta XX. mendearen bukaeran hartu zuen auzoak gaur egun duen itxura.

Errotaburun egindako etxebizitzak 1953an. Argazkia: Kutxateka. https://www.kutxateka.eus/Detail/objects/646/s/84

Errotaburu pasealekuaren izendapena 1992ko irailaren 21ean onartu zen.

80. IRIBAR KALEA/ CALLE DE IRIBAR

Auzoa: Ibaeta

Iribar kalea Illarra bidea Pokopandegi kalearekin topatzen den lekuan dago, Neinor poligonoa osatzen duen U formako kalea eratuz.

Duela gutxi Iribar plazaren kasuan ikusi genuen bezala, inguruan zegoen Iribar baserriak ematen dio izena kaleari.

Iribar baserria. Argazkia: euskal kultura ondarea

https://www.euskadi.eus/app/ondarea/arkeologia-ondarea/iribar-baserria/baserria/donostia-san-sebastian/-ibaeta/fichaconsulta/56308#ad-image-0

Iribar kalearen atzeko partean, lehen Gurelesa enpresarena zen urtegi bat dago. Gurelesa lekuz aldatu zutenean presa hau mantendu egin zuten, hegoaldeko zuhaitz-igelaren (Hyla meridionalis) ugalketa eremu garrantzitsua da eta.

Hegoaldeko zuhaitz-igela Frantziako hego-ekialdean, Iberiar penintsulako hegoaldean eta Afrika iparraldean bizi den igel txiki bat da. Mendizorrotz inguruan espezie honen populazio isolatuak bizi dira eta bertan galzorian dagoela uste da.

Hegoaldeko zuhaitz-igela. Argazkia: Wikimedia Commons https://commons.m.wikimedia.org/wiki/File:Hyla_meridionalis_MHNT_Fronton.jpg#mw-jump-to-license

2005ean Donostiako Tranbia Konpainiak izena aldatu zuen, gaur egun dbus bezala ezagutzen delarik, eta bere logotipoan hegoaldeko zuhaitz-igela agertzen da.

Dbus konpainiaren logoa hegoaldeko zuhaitz-igelarekin.

Irudia: https://replicate-project.eu/community/partners/dbus/

Iribar kalearen izendapena 2001eko abenduaren 3an onartu zen.

79. ERRONDO PASEALEKUA / PASEO DE ERRONDO

Auzoa: Amara Berri

 

Errondo pasealekua Easo kalearen bukaeran hasten da, Mendeurrenaren plaza, Araba parkea eta Mentxu Gal lorategiaren artean.

 

Ibilbide luzea egiten du Easoko geltokian hasten den Euskotreneko trenbidearen ondoan, Anoetako geltokiraino iritsi arte, Aita Donostia plazaren parean.

 

 

Amara Berritik Aietera daraman Errondogaña bidean pasealekuari izena ematen dioten Errondo Aundi, Errondo Txiki eta Errondo Berri baserriak zeuden. Argazki zahar honetan, gaur egungo Karlos I.ko bariantearen azpian zegoen Juanindegi baserria hauetako batekin nahastu zuten.

Juanindegi baserria. Argazkia: Donostia Kultura. AMARAUNA bilduma.

https://www.flickr.com/photos/donostiakultura/6431047267

Puiu gainean dagoen etxera igotzeko, Errondogaña kalea hasten den puntuan Pedro Wenceslao Ordoquik funikular bat eraikitzea erabaki zuen. 1914an jarri zuten martxan eta 1920ko hamarkadaren erdialdera arte iraun zuen. Beheko geltokia 1997an lurjausi batek bota zuen.

Puiuko funikularra eta beheko geltokia. Argazkia: treneando.com

https://treneando.com/2016/11/16/el-desconocido-funicular-de-puyo/

Puiuko funikularraren ibilbidea gaur egun

Errondo pasealekuaren izendapena 1950ko martxoaren 20an onartu zen.