118. MARÍA DE MAEZTU KALEA / CALLE DE MARÍA DE MAEZTU

Auzoa: Ibaeta

 

María de Maeztu kalea Miguel de Unamuno eta Ibaeta parkeen artean dago. Manuel Lardizabal ibilbidetik Tolosa hiribidera doa.

María de Maeztu Whitney Gasteizen jaio zen 1881ko uztailaren 18an. 1902an irakasle bezala hasi zen lanean eta 1915an Filosofia eta Letretan lizentziatu zen Madrilen. Urte hartan, emakumeen ikasketak sustatzeko Andereñoen Nazioarteko Egoitza sortu zuen.

 

María de Maeztu 1923an. Argazkia: Wikipedia

https://eu.wikipedia.org/wiki/Fitxategi:Mar%C3%ADa_de_Maeztu,_1923.jpg

 

 

Anaia Ramiroren eskutik, Primo de Riveraren diktadurako Kontsultarako Biltzar Nazionaleko kide izan zen. Gerra zibilaren hasieran, errepublikarrek Ramiro fusilatu zuten. Mariak Andereñoen egoitza utzi eta Argentinan erbesteratu zen. Argentinan hil zen 1948ko urtarrilaren 7an.

 

Juana Whitney bere seme-alabez inguratuta, ezkerretik eskuinera: Gustavo, Angela, Ramiro, Miguel eta Maria.

Argazkia: Wikipedia https://eu.wikipedia.org/wiki/Fitxategi:Maeztu-Whitney_familia.jpg

 

María de Maeztu kalearen izendapena 1996ko otsailaren 19an onartu zen.

 

 

117. PILARREKO ANDRE MARIAREN AUZUNEA / GRUPO NUESTRA SEÑORA DEL PILAR

Auzoa: Martutene

 

Pilarreko Andre Mariaren auzunea Martutene pasealekuaren eta Urumea ibaiaren artean dago. Alde batean Artolategi kalea dauka eta bestean Goizueta kalea.

 

Auzunearen izena Zaragozako patroia den Pilarreko Andre Mariak ematen dio. Cesaraugustan Jesusen amak Santiago apostolua bisitatu eta oroigarri bezala bertan jaspezko zutabe bat utzi omen zuen. Urriaren 12an Martuteneko jaiak ospatzen dira, Pilarreko jaiak.

Pilarreko Andre Mariaren eskultura Martuteneko auzunean.

 

Gerra zibilaren ondoren, langileentzako etxebizitza merkeak egiteko premia handia zegoen. Honela, elizak bultzatuta Gipuzkoako etxebizitza patronatua sortu zuten eta erakunde honek sustatuta 1951ean Pilarreko etxebizitzak eraiki zituzten.

Pilarreko etxebizitzen inaugurazioa 1951ean. Argazkiak: Kutxateka

https://www.kutxateka.eus/Detail/objects/349975/s/192

Martuteneko auzoak, eta Pilarreko Andre Mariaren auzuneak bereziki, Urumea ibaiaren uholdeak behin eta berriz jasan dituzte. 2011 eta 2015 urteetan izan ziren azkenak. Hauen ondoren hainbat lan burutu zituzten uholdeak ekiditeko.

 

2011ko uholdeak Pilarreko Andre Mariaren auzunean. Argazkiak: Flickr martuteneauzoa

https://www.flickr.com/photos/59438695@N03/6346035456/in/album-72157628093167356/

https://www.flickr.com/photos/59438695@N03/6345255297/in/album-72157628093167356/

https://www.flickr.com/photos/59438695@N03/6345244873/in/album-72157628093167356/

Pilarreko Andre Mariaren auzunearen izendapena 1982ko maiatzaren 13an onartu zen.

 

 

 

 

116. ZURRIOLAKO ZUBIA / PUENTE DE LA ZURRIOLA

Auzoa: Erdialdea, Gros

Zurriolako zubia Urumearen bokaletik hasita lehen zubia da. Ezkerraldean Erregina Erregeordearen kalearen parean kokatzen da, eta eskuinaldean Zurriola hiribidearen parean. Erdialdea-Parte Zaharra eta Gros lotzen ditu.

 

 

Aintzinatik Urumeako bokaleko ezker aldea Zurriola deitzen zen, bertako ontziolengatik. Horrela, alde horretako harresia Zurriolako harresia zen eta harresiaren ondoko kalea (gaur egungo San Juan kalearen tokian) Zurriola kalea, 1278 urtean jada kale hau aipatzen zelarik.

Donostiako mapa 1813ko sutearen aurretik, Zurriola kalea gorriz azpimarratuta.

Irudia: Historia militar de San Sebastián https://www.sansebastian1813.es/426609322

1719ko Donostiako mapa, Urumeako bokalea Zurriola bezala aipatuz.

Irudia: Wikimedia Commons https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Donostiako_mapa_XVIII_mendea.jpg

 

 

Harresiak bota ondoren, Zurriola kalea galduta, Zurriola pasealekua izena eman zioten Urumea ezkerraldeko pasealeku bati. Pasealeku honi 1913an izena aldatu zioten eta gaur egun Argentinako Errepublikaren pasealekua bezala ezagutzen dugu.

 

Zurriola pasealekua oraindik Maria Cristina hotela eta Victoria Eugenia antzokia eraiki gabe.

Argazkia: Kutxateka https://www.kutxateka.eus/Detail/objects/177570/s/0

 

Badugu ere ibaiaren beste aldean Zurriola hiribidea. Alfontso XIII.aren hiribide bezala izendatua 1926an, 1931an Apirilaren 14ko hiribide bezala izendatu zuten eta 1937an berriro izena aldatu zioten, Franco generalaren izena emanez. 1979an jarri zioten gaur egungo Zurriola izena.

 

Txirrindularitza lasterketa Zurriola hiribidean 1924an.

Argazkia: Kutxateka https://www.kutxateka.eus/Detail/objects/187300/s/0

 

 

XX. mende hasieran, Groseko auzoa itsaso aldera haziz joan zen. Udalak Sociedad Inmobiliaria y del Gran Kursaal Maritimo de San Sebastian erakundea sortu zuen eta 1915eko martxoaren 20an zubiaren proiektua aurkeztu zuten Jose Eugenio Riberaren eskutik.

Donostia Ulia menditik ikusia XX. mende hasieran. Groseko luzapena oraindik egin gabe.

Argazkia: Kutxateka https://www.kutxateka.eus/Detail/objects/177214/s/0

 

1916an hasi ziren zubia eraikitzeko lanak, 864.682,04 pezetako aurrekontuarekin, eta 1921ko abuztuaren 14an inauguratu zuten. Art-Deco estiloko sei farola ikusgarri dituen zubi honen izen ofiziala Zurriolako zubia den arren, askok Kursaaleko zubia bezala ezagutzen dute.

Zurriolako zubiaren inaugurazioa 1921ko abuztuaren 14an.

Argazkia: Kutxateka https://www.kutxateka.eus/Detail/objects/11507/s/48

Pedro Zaragueta alkatea zinta mozten.

Argazkia: Kutxateka https://www.kutxateka.eus/Detail/objects/11501/s/48

 

Urumea ibaia itsasoratzen den lekuan dagoenez, olatuen erasoak hainbat aldiz jasan behar izan ditu Zurriolako zubiak. 1980ko hamarkadaren bukaeran zubiaren eraberritzeari ekin zioten, lanak 1993an bukatuz.

 

Zurriolako zubiaren izendapena 1917ko irailaren 12an onartu zen.

 

115. HIRU DAMATXOEN PLAZA / PLAZA DE HIRU DAMATXO

Auzoa: Aiete

Hiru Damatxoen plaza Arostegi eta Lanberri kaleen artean kokatua dago.

 

"Donostiako Hiru Damatxo" izeneko abesti herrikoiak ematen dio izena plazari. Urko abeslari donostiarrak abestutako bertsioa da gaur egun ezagunena.

Abestiaren egilea ezezaguna da. Jose Arruek Inazio Larramendi jotzen du doinuaren egiletzat. Javier Kaltzakortaren ustez doinu zaharrago baten aldaera da. Jesús María de Arozamenak hiru damatxoak lehen gerra karlistan ofizial ingeles batez maitemindu ziren hiru ahizpa zirela dio.

Donostiako Hiru Damatxo abestiaren partitura. Irudia: Eusko Ikaskuntza

https://www.eusko-ikaskuntza.eus/es/fondo-documental/cancionero-vasco/ab-4900/

 

 

 

Hiru Damatxoen plazaren izendapena 2010ko uztailaren 30ean onartu zen.

 

 

 

 

114. ALOÑAMENDI KALEA / CALLE DE LA SIERRA DE ALOÑA

Auzoa: Loiola

 

Aloñamendi kalea Loiola zeharbidearen ondoan doa. Zubiondo kalean hasi eta Plazaburu kalean bukatzen da.

Aloña mendilerroa Aizkorri-Aratz mendigunearen parte da. Oñatiko hirigunetik ikusgarria da mendilerro hau. Bizkorniako lepoak banatzen du Aizkorriko mendilerrotik. Botreaitz edo Butreaitz gaina (1320 m.) da tontor altuena baina Gorgomendi edo Aloñamendi (1244 m.) da ezagunena.

Aizkorri-Aratz mendigunearen mapa. Irudia: Wikipedia

https://eu.wikipedia.org/wiki/Fitxategi:Aizkorriko_mendigunea1.png

 

Gorgomendiko gurutzea eta atzean Udalaitz mendia

Gorgomendiko gurutzea Buetraitz tontorretik. Atzean, Anboto eta Udalaitz.

 

 

Aloñamendi kareharrizko mendigunea izanik, karobi ugari zeuden Oñatin, kareharria egosiz karea (kaltzio oxidoa) lortzeko labeak. Karobiak Gipuzkoa osoan arruntak izan ziren XVIII. mendetik XX. mendera arte, karea lortzeko metodo industrialak nagusitu zirenean.

 

Lamiategiko karobia. Oñati. Argazkia: Wikipedia https://eu.wikipedia.org/wiki/Fitxategi:Lamiategiko_karobia.jpg

 

Basazabalgo karobia. Oñati. Argazkia: Wikipedia

https://eu.wikipedia.org/wiki/Fitxategi:Basazabalgo_karobia_-_O%C3%B1ati.jpg

Aloñamendi kalearen izendapena 1971ko uztailaren 14an onartu zen.