53. LAUTXIMINIETA PLAZA / PLAZA DE LAUTXIMINIETA

Auzoa: Ibaeta

 

Lautximinieta plaza Igarako industrialdearen hasieran dago, Bernardo Estornes Lasa kalea eta Berio pasealekua bertara iristen dira eta bertan hasten dira Igara bidea eta Portuetxe kalea.

 

Lautximinieta baserria 1960-1970 urteetan desagertu zen. Lau etxebizitza lerroan zituen baserria izateagatik datorkio izena. 1862. urteko Donostiako Hiri eta Landa Etxeen Erregistroan Loitegi edo Lauchiminieta agertzen da Ibaetako 76 zenbakiarekin.

 

Benta Berri auzoko aireko argazki zaharra. Behean, Ibaeta. Argazkia: Wikimedia Commons

https://eu.wikipedia.org/wiki/Fitxategi:Gaur_egun_Benta_Berri,_Antigua_eta_Ibaeta_auzoak_dauden_antzinako_argazkia._Donostia,_Euskal_Herria.jpg

 

Lautximinieta plazaren izendapena 1994ko azaroak 29an onartu zen.

 

 

52. ZEDROAREN PLAZA / PLAZA DEL CEDRO

Auzoa: Mirakruz-Bidebieta

 

Zedroaren plaza Bidebietako Gaiztarro auzunean kokatzen da, Zumardi eta Pasai San Pedro pasealekuen artean.

 

 

 

Zedroaren plaza eta Zumardi pasealekua dituen auzune hau Bidebieta jauregiaren lursaila zegoen tokian dago. Hiria jasaten ari zen hazkunde demogradikoaren ondorioz, 1962ko Plan Orokorrean lursail hau urbanizatzea erabaki zuen Donostiako Udalak.

 

Bidebieta parkea eta jauregia 1964an. Argazkia: altza.info

https://altza.info/doku?z=3&p=1671140526335&o=203&n=arg&h=gaiztarro&x=125

 

Lursail ia osoaren jabe zen Fausto Gaiztarro arkitektoak urbanizazio proiektu bat aurkeztu zion udalari, oinezkoentzako auzune bat zuena helburu, lursaileko zuhaitz gehienak mantenduz. Honela, plazari izena ematen dion zedroa, moztu ordez, lekuz aldatu zuten gaur egungo tokira.

Bidebietako zedroaren lekualdaketa 1964an. Argazkiak: altza.info

https://altza.info/doku?z=3&p=1671121698489&o=15&n=&h=&x=124

https://altza.info/doku?z=3&p=1671121698489&o=2&n=&h=&x=111

 

Zedroa gaur egun

 

Zedroa Cedrus generoko konifero handi bat da, orratz formako hosto iraunkorrak ditu faszikuluetan elkartuak. Parkeetan apaingarri bezala asko erabiltzen da zedroa. Ingurune naturalean zedroak Afrika iparraldean, Ekialde Hurbilean eta Himalaian aurkitzen dira.

Zedroa Donostiako Cristina Enea parkean

 

Zedro espezie ezberdinen distribuzio geografikoa. Irudia: Wikimedia Commons

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Cedrus_map.png

 

 

Zedroaren plazaren izendapena 1973ko abuztuak 31an onartu zen.

 

 

51. ETZIETA PARKEA / PARQUE DE ETZIETA

Auzoa: Intxaurrondo

 

Etzieta parkea Zarategi pasealekuaren azpian dago, Mons pasealekuaren eta GI-20 saihesbidearen artean.

Leku hau 1939an Altzako udalerria Donostiaratu zutenean bi udalerrien arteko mugan zegoen eta Etcieta bezala ageri da garaiko dokumentuetan. Lizardi baserriaren lurretan zegoen. Baserri hau 1968an desjabetu eta bota zuten.

 

Lizardi baserria 1950an. Argazkia: altza.info. Album altzatarra. Intxaurrondo txuri-beltzean liburutik aterata. https://altza.info/es/doku?z=3&p=1671119901562&o=40&n=&h=lizardi&x=2874

 

 

Gaur egun, Etzieta parkearen azpian GI-20 saihesbidearen lotura berria egiten ari da Gipuzkoako Foru Aldundia. Horretarako, hainbat zuhaitz moztu zituzten eta erakunde ekologistek moztutako zuhaitzak Aldundiak esandakoak baino gehiago direla salatu dute.

Zuhaitzen mozketari buruzko albistea Irutxuloko Hitzan:

https://irutxulo.hitza.eus/2022/08/23/etzieta-parkeko-zuhaitzak-mozten-ari-dira-marrutxipiko-lotunea-egiteko/

 

Etzieta parkearen izendapena 1992ko irailak 21ean onartu zen.

 

 

50. URBIETA KALEA / CALLE DE URBIETA

Auzoa: Erdialdea

 

 

Urbieta kalea Askatasunaren hiribidean hasten da, Miramar kalearen jarraipen bezala. Mendeurrenaren plazan bukatzen da, Prim kalearekin batera.

 

 

 

Juan Urbieta Hernanin jaiotako soldadua, ospetsu bihurtu zen 1525eko otsailaren 24an, Paviako guduan, etsaiengandik ihes zihoan Frantzisko I.a, Frantziako erregea zalditik erori eta soldadu honek preso hartu zuenean.

 

 

 

Karlos V.a enperadoreak, armarri bat esleitu eta Donejakueren Ordenako Zalduna eta zalditeria kapitain izendatu zuen. 1553ko abuztuaren 23an hil zen Hernanin. Parrokia-elizaren presbiterioaren oinean ehortzi zuten. 1813an, frantziar soldaduek bere gorpuzkinak profanatu zituzten.

 

Hernaniko udaletxea eta eliza. Argazkia: Wikimedia Commons

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Hernani_Gudarien_Plaza_2007-05-27.JPG

 

 

Urbieta kaleko eraikin esanguratsu bat San Martin merkatua da. Gaur egungo merkatua 2005ko irailak 25ean inauguratu zuten. Merkatal gune bat da, hainbat denda, supermerkatu eta aintzinako merkatuak zeuzkan postuak biltzen dituena.

 

 

 

Aintzinako San Martin merkatua 1884an eraiki zuten Jose Goikoa arkitektoak Baionako Les Halles merkatua eredu bezala hartuta proiektatu zuelarik. 2003an eraitsi zuten merkatal gune berria egiteko. 

San Martin merkatua 1900 aldera. Argazkia: Wikipedia

https://eu.wikipedia.org/wiki/Fitxategi:San_Martin_azoka_Donostian,_1900._urtearen_inguruan.jpg

 

Urbieta kalearen bukaeran, Prim kalearekin batera Mendeurrenaren plazara iritsiz, Arte Ederren antzokia dago. Ramon Kortazar arkitektoaren eraikin hau 1914an ireki zuten. Zinema aretoa, Donostiako Orfeoiaren egoitza eta Euskadiko Orkestra Sinfonikoaren entsegu lekua izan zen.

Arte Ederren antzokia 2006an. Argazkia: Wikimedia Commons.

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Arte_ederrak_antzokia_donostia_0001.jpg

 

1989tik erabilerarik gabe egon da eraikina. Hainbat polemika eta gatazkaren ondoren, gaur egun eraikina eraisten ari dira eta bere jabea den SADE enpresak bertan luxuzko hotel bat egingo dutela adierazi du.

 

SADE enpresaren proiektuaren irudia. Argazkia: Berria

https://www.berria.eus/albisteak/213181/donostiako-arte-ederrak-eraikinean-hilton-hotel-bat-irekiko-dute.htm

 

 

Urbieta kalearen izendapena 1866ko irailak 12an onartu zen.

 

 

 

49. NESTOR BASTERRETXEA PLAZA / PLAZA DE NESTOR BASTERRETXEA

Auzoa: Egia

 

 

Nestor Basterretxea plaza Tabakalera eraikina eta Blas de Otero plazaren artean dago, tren geltokira eta María Cristina zubira daraman pasabiderako sarbidean. Gaur egun, geltokian lanak egiten ari dira eta ez dago pasabide hortara sartzerik.

 

 

Nestor Basterretxea 1924an jaio zen Bermeon. 1936an erbesteratu zen bere familiarekin Ipar Euskal Herrira, ondoren Frantziako zenbait hiritan bizi eta Bigarren Mundu gerragatik Argentinara joan zen, non aparejadore ikasketak burutu eta Maria Isabel Irurzunekin ezkondu zen 1951an.

 

Nestor Basterretxea. Argazkia: Wikimedia Commons

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:N%C3%A9stor_Basterretxea.jpg

 

 

Eztei-bidaietan Madrilen zeudela, Jorge Oteizak bultzatuta, Arantzazuko kriptako margoak egiteko lehiaketa irabazi zuen. Lan horretan ari zela, 1956an Vaticanoak obra osoa debekatu zuen eta Oteizarekin Madrilera joan zen. 1984an lortuko zuen Arantzazuko lanak amaitzea.

 

Arantzazuko kripta. Argazkia: Wikimedia Commons.

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Aranzazu_-_cripta_6.JPG

 

 

1957an Equipo 57 arte esperimentaleko taldearen sortzaileetako bat izan zen. 1958an Irunera joan zen bizitzera eta eskultura jorratzen hasi zen. 1966an Gaur artista-taldea sortu zuen Jorge Oteiza, Remigio Mendiburu, Eduardo Chillida ete beste batzuekin batera.

 

 

Olatua. Bermeoko kirol portua. Argazkia: Wikimedia Commons

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Olatu_sculpture.JPG

 

 

Goldea. Tolosa. Argazkia: Wikimedia Commons

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Tolosa_-_Escultura_%27Goldea%27,_de_N%C3%A9stor_Basterretxea.JPG

 

 

Arriarango urtegia. Argazkia: Wikimedia Commons

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Arriarango_urtegiaren_uhatea.jpg 

Omenaldia Pasaiari. Argazkia: Wikimedia Commons

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Pasaiko_portua_itsasontzia_08_21_13_617000.jpeg

 

 

Eskulturaz gain, artearen alor asko jorratu zituen: zinema, argazkigintza, industria marrazkia, arkitektura, literatura... 1968ko Donostiako Zinemaldian Ama Lur filma aurkeztu zuen, leihaketatik kanpo.

 

Nestor Basterretxea Ama Lur filmaren aurkezpenean Astoria zinemaren sarreran.

Argazkia: Kutxateka https://www.kutxateka.eus/Detail/objects/378992/s/0

 

 

1980-1983 bitartean Eusko Jaurlaritzaren arte aholkularia izan zen eta Eusko Legebiltzarreko eskultura-sinboloa sortu zuen.  2013an Gipuzkoako Urrezko Domina jaso zuen. 2014ko uztailak 12an hil zen Hondarribian.

Eusko Legebiltzarreko sinboloa. Argazkia: Wikimedia Commons

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Vitoria_-_Parlamento_Vasco,_interior_05.jpg

 

 

Donostiako kaleetan bere hiru eskultura daude ikusgai: Bakearen Usoa (Luis Pedro Peña Santiago pasealekuan), Juan Iztuetari eskainitako eskultura (Euskadi plazan) eta Pio Barojaren omenezkoa (Pio Baroja pasealekuan).

 

Bakearen usoa

Juan Iztuetari omenaldia.

Pio Barojaren omenezko eskultura

 

 

2014ko irailak 25ean onartu zen Nestor Basterretxea plazaren izendapena.