143. HUMBOLDT KALEA / CALLE DE HUMBOLDT

Auzoa: Amara Berri

 

Humboldt kalea Otamendi Anaiak kalean hasten da, Jesus Maria Alkain eta Maria Zambrano plazen artean, eta Loiolako Erribera pasealekuan amaitzen da, Giuseppe Verdi eta Santiago plazen artean.

 

 

Wilhelm eta Alexander von Humboldt anaiak, 1767 eta 1769an jaioak, Berlingo Tegelko jauregian hezitu zituzten gurasoek eta irakasle bezala ilustrazioko pertsonaia nabarmenak izan zituzten, Joachim Heinrich Campe eta Gottlieb Johann Christian Kunth haien artean.

 

Tegelko jauregia. Argazkia: Wikimedia Commons https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Schloss_Tegel1.JPG

Alexander naturalista bihurtu zen. 1799an Hego Amerikarako espedizioa hasi zuen Aimé Bonplandekin batera. Tenerifen geldialdia egin eta Teide sumendia aztertu ondoren, Caracasera iritsi eta gaur egungo Venezuela, Kuba, Ekuador eta Peru esploratu zituen.

 

Humboldten bidaiak Irudia: Wikipedia

https://eu.wikipedia.org/wiki/Fitxategi:Map_Alexander_von_Humboldt_expedition-en.svg

 

Ondoren Mexikora joan zen eta bidaia Estatu Batuetan bukatu zuen, 1804an Parisera bueltatuz. 1827 arte, egindako aurkikuntzak aztertu eta argitaratzen egon zen, adibidez Ozeano Pazifikoan Peru aldean dagoen itsas-korrontea deskribatu zuen, Humboldt korrontea deitua.

 

Humboldt korrontearen mapa. Irudia: Wikimedia Commons

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Humboldt_current.jpg

 

 

1829an Errusiako Nikolas I.aren enkarguz Ural mendietara espedizioa burutu zuen. Bizitzako azken urteak Kosmos izeneko unibertsoaren egitura orokorra deskribatzen zuen obra handi bat idazten pasa zituen. 1859an hil zen Berlinen.

 

Alexander von Humboldten erretratua. 1843. Irudia: Wikimedia Commons

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Stieler,_Joseph_Karl_-_Alexander_von_Humboldt_-_1843.jpg

 

Wilhelmek hizkuntzalaritza, filosofia eta historia landu zituen. 1799 eta 1801an Euskal Herrira bidaiatu eta euskara aztertu zuen. Hala ere, politikan jardun zuen bizitzaren parte handi batean. 1810an, Prusiako hezkuntza ministroa zela, Berlingo unibertsitatea sortu zuen.

 

Wilhelm von Humboldt. Irudia: Wikimedia Commons https://commons.wikimedia.org/wiki/File:W.v.Humboldt.jpg 

1820an politika utzi eta hizkuntzalaritza jorratu zuen. Ehundaka hizkuntza ikasi eta aztertu zituen. Euskara era zientifikoan aztertu zuen lehengoetarikoa izan zen. Joan Antonio Mogel eta Pedro Pablo Astarloarekin izan zuen harremana. 1835an hil zen Tegelen.

 

 Humboldten heriotzaren 150. urteurrenaren omenezko posta-zigilua Irudia: Wikipedia

https://de.wikipedia.org/wiki/Datei:Stamps_of_Germany_(Berlin)_1985,_MiNr_731.jpg

 

 

Humboldt kalearen izendapena 2001eko abenduaren 3an onartu zen.