142. SIBILIA KALEA / CALLE DE SIBILIA

Auzoak: Egia, Intxaurrondo

 

Sibilia kalea Otxoki pasealekua, Baratzategi kalea eta Gabriel Aresti pasealekua elkartzen diren biribilgunean hasten da. Beheruntz egiten du, Polloeko hilerriaren ondotik pasaz, eta goruntz egiten du Matigoxotegi futbol zelaiaren parean, Aldakonea kalearen goiko partean amaituz.

 

Gaur egungo Pepe Artola kalea dagooen tokian Sibilia Aundia eta Sibilia Txikia baserriak zeuden, batzuetan ere "Txibili" bezala ezagunak. Sibilia Aundia XVII. mendean eraikia zen. 1960ko hamarkadan desjabetu zituzten baserri hauek autobidea eta Hego Intxaurrondo auzoa egiteko.

Hego intxaurrondoko baserrien mapa. Irudia: Wikipedia.

 https://eu.wikipedia.org/wiki/Fitxategi:Intxaurrondoko_baserriak_18_41_19_230000.jpeg

Sibilia Aundi baserria 1960an. Argazkia: Gordegia https://gordegia.eus/argazkia/grdg173-005/

 

Sibilia Aundi baserria 1960an. Argazkia: Gordegia https://gordegia.eus/argazkia/grdg173-004/

 

Sibilia Txiki baserria. Argazkia: Gordegia https://gordegia.eus/argazkia/grdg022-001/

 

1982ko martxoaren 9an Txibili kalea izendatu zuen udalak, ondoren Sibilia izena emanez, 1993ko ekainaren 15ean.

 

 

141. ERRENTERIA KALEA / CALLE DE RENTERÍA

Auzoa: Gros

 

Errenteria kalea Ategorrieta hiribidean hasten da eta Nafarroa hiribidean amaitzen da, Karmele Esnal lorategien ondoan.

Errenteria Donostiatik gertu dagoen udalerria da. 39231 biztanle ditu, Gipuzkoako hirugarren udalerri jendetsuena delarik. Oiartzun ibaia Pasaiako portuan itsasoratzen da bertan.

 

Errenteriako ikuspegi orokorra. Irudia: Wikipedia

https://eu.wikipedia.org/wiki/Fitxategi:Errenteria_Orereta_Olibetetik.jpg

 

 

Gaztelako Alfontso XI.ak 1320an Orereta izeneko herriari Donostiako forua eman zion, Villa Nueva de Oyarço izena emanez. Orduan Pasaiako badia herriraino iristen zen eta bertan deskargatutako salgaiengatik erregeari errenta ordaintzen zitzaionez Rentería bezala ezagutzen zen.

 

Aintzinako Errenteriaren irudikapena. Irudia: Wikipedia

https://eu.wikipedia.org/wiki/Fitxategi:Errenteria_Itsas_Bazterrean.jpg

 

Errenteria ontzigintzan jarduten zuen herria zen. Ugarritza-Olibeten ontziola bat zegoen. Burdinolak ere ontzigintzarako erabiltzen ziren, herrian ainguren errege-fabrika eta fanderia (laminaziorako burdinola) zeuden.

 

Fanderiako errota. Argazkia: Oarsoaldea Turismoa

https://www.oarsoaldeaturismoa.eus/eu/ezagutu-oarsoaldea/gure-museoak/fanderiako-errota.html

 

XIX. mendean, ontzigintzaren gainbeherarekin industria aldaketa sakona gertatu zen. Metalurgia eta meatze enpresak sartu ziren lehenik eta mende amaieran beste mota askotako fabrikak: papera, ehunak, gailetak, destilategiak...

Real Compañía Asturiana de Minas fabrika.

Argazkia: Kutxateka https://www.kutxateka.eus/Detail/objects/360774/s/84

 

XX. mendean industriaren krisi nabarmena egon zen baina 1960tik aurrera industralizazio prozesu sakona izan zuen Errenteriak, Papelera Española, Niessen, CAMPSA eta bestelakoen eskutik, hazkunde demografiko handiarekin. Gaur egun herri post-industriala da Errenteria.

Niessen fabrika 1950ko hamarkadan. Argazkia: Kutxateka https://www.kutxateka.eus/Detail/objects/323863/s/12

Papresa, 1960ko hamarkadan Papelera Española zena. Argazkia: Wikimedia Commons

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Papresa_OiartzunIbaia_Errenteria_Orereta.jpg

 

 

Industriaz gain, baserri eta paraje natural ugari daude Errenteriako udalerrian, adibidez San Marko-Txoritokieta (bere gotorleku eta trikuharriekin) eta Listorreta, non Urdaburu mendia aurkitzen den, 598 metroko altuerarekin udalerriko punturik garaiena.

Aitzetako Txabala trikuharria

San Marko gotorlekua. Argazkia: Wikipedia

https://eu.wikipedia.org/wiki/Fitxategi:Errenteriako_San_Markos_gotorlekua.jpg

 

Txoritokietako gotorlekua. Argazkia: Wikimedia Commons

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Txoritokieta_gotorleku_007.JPG

Urdaburu mendia. Argazkia: Wikimedia Commons

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Urdaburu_arritxietatik.jpg

 

 

Errenteria kalearen izendapena 1979ko uztailaren 9an onartu zen, 1938ko martxoaren 15ean frankistek jarritako "calle del Tercio de San Miguel" izena ordezkatuz.

 

 

140. DUNA KALEA / CALLE DE LAS DUNAS

Auzoa: Gros

Duna kalea Kolon pasealekuan hasten da. Zabaleta kalea zeharkatzen du eta Kale Berrian amaitzen da, ia Erronda kalearen parean.

 

 

Gros auzoaren parte handiena hondartza eta dunek betetzen zuten. Auzoa 1910-20ko hamarkadatik aurrera joan zen hondartzari lekua jan eta gaur egungo itxura hartuz. Auzoaren iragana gogoratuz, Duna izena eman zioten gaur aipatzen ari garen kaleari.

 

Donostia XX. mendearen hasieran, Maria Cristina hotela, Victoria Eugenia antzokia eta Zurriolako zubia eraiki gabe.

Argazkia: Kutxateka https://www.kutxateka.eus/Detail/objects/177214/s/0

 

Groseko airetiko argazkia 1920ko hamarkadan.

Argazkia: Kutxateka https://www.kutxateka.eus/Detail/objects/47406/s/0

 

 

Duna kalearen izendapena 1943ko martxoaren 16an onartu zen.

 

 

139. ALFONTSO VIII.AREN KALEA / CALLE DE ALFONSO VIII

Auzoa: Erdialdea

 

Alfontso VIII.aren kalea Bilbo plazan hasi eta Artzain Onaren plazan amaitzen den kale labur bat da.

Alfontso VIII.a Gaztelakoa 1155ko azaroaren 11an jaio zen Sorian. Aita hiru urte zituela hil zitzaion. Gaztela, Leon eta Nafarroako erreinuek Iberiar penintsulan nagusi izateko lehian zebiltzan eta Nafarroa eta Leonek Gaztelari lurraldeak kentzeko aprobetxatu zuten.

 

XIII. mendeko Alfontso VIII.aren irudia.

Irudia: Wikipedia https://es.wikipedia.org/wiki/Archivo:Alfons8_Tumbo.jpg

 

 

1170 urtean Alfontso errege izendatu zuten. Musulmanen kontra borrokatu zuen eta baita ere Nafarroa eta Leonek kendutako lurrak berreskuratu zituen. 1199an, Nafarroako Antso VII.a Magreben zegoela aprobetxatuz, Nafarroako mendebaldearen konkista hasi zuen.

Arrano Beltza, Antso VII.aren zigilua

Irudia: Wikimedia Comons https://commons.wikimedia.org/wiki/File:AntsoVIIArrano.JPG

 

Araba, Durangaldea eta Gipuzkoa Gaztelaren menpe geratu ziren 1200 urtean. Ofizialki Gipuzkoarrak beren borondatez pasa ziren Gaztelako erreinura, hortik Alfontso VIII.ari kale bat emateko arrazoia, baina azken urteetan hori dudatan jartzen duten historialariak azaldu dira.

 

Nafarroako erresumako inbasioaren mapa. Irudia: Wikipedia

https://eu.wikipedia.org/wiki/Fitxategi:Nafarroako_Erresumaren_inbasioa_1199-1200.svg

 

1212an Alfontso VIII.ak penintsulako erreinu kristauen laguntza lortu zuen Navas de Tolosako guduan parte hartzeko eta Gaztelak penintsulako nagusitasunerako aurrerapausu handia lortu zuen. Alfontso VIII.a 1214an hil zen Avilako Gutierre-Muñoz herrian.

 

Navas de Tolosako guduaren monumentua. Argazkia: Wikipedia

https://es.wikipedia.org/wiki/Archivo:NavasDeTolosaMonument.jpg

 

Alfontso VIII.aren kalearen izendapena 1891ko azaroaren 16an onartu zen. Bitxikeria bezala, kale labur honetan hiru kale plaka estilo ezberdin kontserbatzen dira.